da devlet mekanizmasının korunması ve sürdürülmesi açısından bazı olumsuz sonuç
verme ihtimali olan hadise ve gerçekler ya tamamen gizlenmiş yada yüzeysel bahislerle bir
anlamda geçiştirilmiştir. Güncelde bu yaklaşım ve uygulamalar elhak doğrudur ve bazı kritik
durumlarda da zorunludur. Ama üzerinden uzun yıllar geçip tarih olmuş, tarihi olayların
ısrarla adeta sansürlenmesi çağdaş dünya anlayışına uygun düşmemektedir.
Buradan Peygamber Efendimizin(sav) bir hadisinde müjdelediği bugünler
yıldönümünü yaşadığımız İstanbul’un fethine geliyorum. İstanbul’un fethi elbette dünya ve
Türk tarihi açısından çok önemlidir. Anadolu’nun garantisi, Balkanların elde tutulmasının
dayanağıdır.
Bahsedildiği üzere fethin, zihinlerde bazı işaret bırakan yönlerini de objektif olarak
konuşmak, tartışmak gerekir.
Bilindiği üzere Osmanlı, beylikten devlet konumuna geçişte başlangıçta Batıya
başlattığı seferlere devam etmiş ve bir süre sonra İstanbul dışında tüm Balkanlara sahip
olmuştu. İlk kuşatmanın yapıldığı Yıldırım Beyazıt zamanından itibaren coğrafya buydu.
Osmanlı devlet erkanının hedeflediği, İstanbul’u bir kenarda adeta bekletip haçlı zihniyetini
uyandırmadan Balkanlarda mümkün olduğunca Avrupa içlerine kadar gidebilmekti. Zamanla
kolay bir lokma durumuna gelen ve Efendimizin hadisiyle fethedileceği haber verilen
İstanbul’un fethi, İslam aleminde kendilerine popülerlik ve büyük güç kazandırması açısından
Osmanlı padişahlarını hep iştahlandırmıştır. Buna rağmen Osmanlı devlet iradesi, tüm
Avrupa’nın haçlı zihniyetiyle kendilerine yönelme tehlike olasılığını göz önünde tutarak
kuşatmalarla Bizans’tan tavizler koparmayı fethe yeğlemiştir.
Genç sultan İkinci Mehmet, artık malum sebepleri hiçe sayarak “ya ben İstanbul’u
yada İstanbul beni alır” sözüyle fetihte kararlılığını açık ve net olarak ortaya koymuştur. Son
kuşatmayı yapan babası ile şartlar ve konumlar aşağı yukarı aynı iken Fatih’i devlet erkine
rağmen fetihte ısrar ettiren sebep yada sebepler nelerdi? Bunun cevabını, babası İkinci
Murat’ın çocuk yaşta tahtı ona bırakmasında ve Fatih’in fethin hemen sonrası veziri azam
Çandarlı Halil paşayı idam ettirmesi ile yönetim uygulamalarında aramak gerektiğini
düşünüyorum. Yazımızın başlığındaki sorunun cevabını da aynı sebeplerde aranmalıdır.
Bu bağlamda Çandarlı’nın Sultan Fatih’i koltuğundan edip yerine babasını getirdiği
bundan dolayı ona kin beslediği ve fetihle gücü tamamen ele geçirince ondan intikam aldığı
anlatısı çokta gerçekçi değil.
Osmanlı, Bey’in tek başına anti demokrat olarak yönetemediği Beylik’ten gelmişti.
Öyle ki Osman Gazi’nin, beylik toplantılarında ona daima muhalif olan amcasının bu
tavrından çok rahatsız olduğu söylenir.
Devlet organizasyonu konumuna geldiğinde, beylik yönetim anlayışı devam etmişti.
Türk beyliklerinin birleşiminden güçlenmiş büyük devlet olarak beylikte ileri gelenlerin
yerine devleti oluşturan beylikler geçmişti. Çandarlı ailesi başlangıçtan itibaren bürokrasi ve
finansman olarak Osmanlı devletine büyük hizmetler sunmuştu. Devleti güçlü kılan devşirme
usulü yeniçeri ordusunu Çandarlı Kara Halil paşa kurmuştu.
Osmanlı fetihle itibaren, birlikte yola çıktığı asıl Türk ailelerini ve Türk beyliklerini
geri planda tutacak bir imparatorluk uygulamasına geçmişti. Fatih’in kendini Bizans
imparatoru olarak ilan ettiğini burada hatırlatalım.
Çandarlı’nın fetihle birlikte tutuklanıp hemen sonrasında idam edilmesi, Çandarlı’ya
şahsi bir sorundan kaynaklanmayacağı aslında aşikar. Kişisel olsaydı müdahale Çandarlı’nın
şahsına münhasır kalır, tüm Çandarlı ailesine münhasır kılınmazdı. Yönetimsel olarak aile
tamamen dışlanmış ve devletten zengin olan ailenin tüm mal varlığına el konulmuştur.
Osmanlının Türk ailesine mensup son sadrazamı, idamına kadar Çandarlı Halil
paşa olmuştur. Sonraki tüm sadrazamlar genellikle devşirme kökenlidir. Devlet üst düzey
yönetiminde de fetihle birlikte Anadolu Türk ailesine mensup devlet erkanına pek rastlanmaz.
Taht mücadelelerine alternatif olma ihtimali düşünüldüğünde İkinci Murat’a tahtı
bıraktıran, güçlü ve kalıcı devlet hedefinde Osmanlı devlet iradesinin, İstanbul’un fethi gibi
sultanı güçlü kılacak bir olaya ihtiyacı vardı. Devlete sadık Türk ailesi olarak Çandarlı dışında
tüm devlet erkanı öncekilerin aksine İstanbul’un fethinde ısrarlıydı. Günümüzdeki ifadesiyle
İstanbul’un fethi genel seçimleri yüzde 80-90 oy oranıyla kazanmaktı. Böyle bir seçim
başarısının verdiği sonucu fetih fazlasıyla veriyordu.
İmparatorlukta kararlı Osmanlı devleti, bu yolda ihtimal ki engel olabilecek kendi
öz çocuğunu hatta aile olarak bir kolunu yine devletin geleceği ve devamı için feda etmişti.
Hatırlayalım ki Osmanlı devlet iradesinin hedefi kendi deyişleriyle ‘devlet-i ebed müddet’ti.
